|
نگرشی جدید به مفهوم حق در تقابل با تکلیف و حکم و مقتضای قاعده در مجعولات شارع
|
سید محمدتقی حسینی وردنجانی*1    ، سید محمدحسین حسینی وردنجانی2 |
1- حوزه علمیه قم، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
2- حوزه علمیه قم.، |
|
|
چکیده: (749 مشاهده) |
از مباحث بنیادی دانش فقه و حقوق، شناخت مفهوم حق و وضعیت مجعولات شارع به لحاظ حق اصطلاحی یا حکم اصطلاحی بودن است. علی‌رغم تحقیقات سترگی که در این زمینه شده، درآمیختگی در مفهوم حق در ساحت عرف و اصطلاح بین آثار آنان به چشم می‌خورد که نتایج را دگرگون ساخته است. تبیین و رفع آن و همچنین نگرشی جدید به مبنای قابلیت اسقاط و انتقال مجعولات شارع، هدف انجام این پژوهش بوده است. حاصل واکاوی نگارندگان این است که حق در لغت و عرف دو معنا دارد: ۱- به معنای ثابت و درست، زمانی که به کلام و خبر نسبت داده می‌شود. ۲- به معنای شایستگی و سزاواری، زمانی که به اشخاص یا اشیا نسبت داده می‌شود و مقابل آن مفهوم تکلیف قرار می‌گیرد. این معنا که طیف وسیعی از استعمالات آن را در برمی‌گیرد، محل بحث فقها و دانشمندان حقوق، فلسفه و علوم اجتماعی است. اما حق در اصطلاح فقهای متأخر به مجعولی اطلاق می‌شود که یا قابل اسقاط است و یا قابل انتقال اعم از ارادی و قهری و در مقابل آن حکم قرار می‌گیرد. در صورت شک در حق اصطلاحی یا حکم اصطلاحی بودن مجعول، باید بین مجعولاتی که مخترع شارع هستند، همچون عبادات و بین آثاری که مخترع عقلا هستند، همچون معاملات، تفاوت گذاشت؛ در قسم اول اگر قائل به حجیت استصحاب در شبهات حکمی باشیم اصل، عدم وجود آثار سه‌گانه است، در غیر این صورت باید حسب مورد به اصول دیگر مراجعه کرد. اما در قسم دوم در صورت فقدان بیان خاص از سوی شارع، باید به حکم عقلا مراجعه نمود و آنها آثار معاملات را قابل اسقاط و انتقال از طرف صاحب آن می‌دانند منوط به آنکه مخالف با نظم عمومی و اخلاق حسنه نباشد. |
|
| واژه‌های کلیدی: حق لغوی (عرفی)، سزاواری، تکلیف، حق اصطلاحی، قابلیت اسقاط، قابلیت انتقال، حکم |
|
|
متن کامل [PDF 833 kb]
(406 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1402/7/2 | پذیرش: 1402/9/2 | انتشار: 1402/10/15
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
